İstanbul'un Yıkıcı Deprem Tarihi: 500 Yılda Yaşanan Sarsıntılar ve Güncel Riskler

İstanbul'un Deprem Geçmişi: Yıkıcı Sarsıntılar ve Güncel Riskler

İstanbul, son 500 yılda başta 1509, 1766, 1894, 1999, 2019 ve 2025 depremleri olmak üzere tarihinin en yıkıcı sarsıntılarına şahit olmuştur. Bu depremler, kentin fizikî ve toplumsal dokusunda derin yaralar açmıştır.

Tarihsel Depremler (1509–1894)

1509 Kıyamet-i Suğra Depremi

10 Eylül 1509 tarihinde, gece saatlerinde (yaklaşık 22:00), Marmara Denizi merkezli 7,7 büyüklüğünde bir deprem meydana gelmiştir. Şiddeti X (MSK-64’te IX–X) olarak kaydedilen bu sarsıntıda, dönemin kaynaklarına göre on binlerce insan hayatını kaybetmiş, İstanbul’un surları ve sarayları dahil birçok yapı ağır hasar görmüştür.

1766 Marmara Depremi

22 Mayıs ve 5 Ağustos 1766 tarihlerinde meydana gelen iki büyük deprem, ilk olarak 7,1 büyüklüğündeyken, üç ay sonra tekrarlanan ikinci dalgada İzmit’ten Rodosto’ya (Tekirdağ) kadar uzanan geniş bir alanda yıkıma yol açmıştır. İstanbul’da çok sayıda han, cami ve konut yıkılmış, dönemin Osmanlı başkenti ciddi biçimde zarar görmüştür.

1894 Çınarcık Depremi

10 Temmuz 1894 günü saat 12:24’te Çınarcık Havzası (İzmit Körfezi) merkezli bir deprem olmuştur (Ms ≈ 7,0). Resmî kayıtlara göre 474 kişi yaşamını yitirmiş, 482 kişi yaralanmış ve yaklaşık 21.000 yapı hasar görmüştür.

Modern Çağda Kaydedilen Büyük Depremler

17 Ağustos 1999 Marmara Depremi

17 Ağustos 1999 sabahı 03:02’de Mw 7.4 büyüklüğündeki İzmit merkezli deprem, İstanbul’da birkaç yüz kişinin ölümüne ve çok sayıda binada ağır hasara neden olmuştur. Geniş çaplı artçı sarsıntılar ve kentsel çöküntüler, binlerce kişinin evsiz kalmasına yol açmıştır.

26 Eylül 2019 Silivri Depremi

26 Eylül 2019 saat 13:59’da Silivri açıklarında Mw 5.7 büyüklüğünde bir deprem yaşanmıştır. AFAD verilerine göre 1 kişi kalp krizi sonucu hayatını kaybetmiş, 43 kişi yaralanmış ve 473 bina hasar görmüştür.

Günümüzde Sismik Risk ve Hazırlık

Yüksek Tehlike Altındaki Fay Hattı: İstanbul, Kuzey Anadolu Fay Zonu’nun Marmara Denizi altındaki aktif segmenti nedeniyle büyük bir risk altındadır. Uzmanlar, Kumburgaz fayı üzerinde 2030’a kadar 7,0 veya üzeri bir büyüklükte sarsıntı yaşanma olasılığının %50 civarında olduğunu belirtmektedir.

Güncellenen Tehlike Haritası: AFAD tarafından 18 Mart 2018’de Resmî Gazete’de yayımlanan ve 1 Ocak 2019’da yürürlüğe giren yeni Deprem Tehlike Haritası, Türkiye genelinde, özellikle İstanbul’da, detaylı zemin ivmesi değerlerini ve riskli alanları içermektedir.

2025 Nisan Depremi ve Dayanıklılık Testi: Nisan 2025’teki 6,2 büyüklüğündeki deprem, kentte can kaybı yaşanmadan, sivil savunma ve sağlık altyapısının sınırlarını test etmiştir; 151 panik kaynaklı yaralanma rapor edilmiş, ciddi yapısal çökme çok sınırlı kalmıştır.

Hazırlık ve Kentsel Dönüşüm Projeleri: Dünya Bankası destekli İstanbul Seismic Risk Mitigation and Emergency Preparedness Project, kentsel dönüşüm, bina güçlendirme, erken uyarı sistemleri ile şehir genelinde koordineli müdahale kapasitesini artırmayı hedeflemektedir.

Özetle

• İstanbul'un son 500 yıldaki deprem geçmişi
• 1509 Kıyamet-i Suğra Depremi'nin etkileri
• 1766 Marmara Depremi'nin yol açtığı yıkım
• 1894 Çınarcık Depremi'nde yaşanan kayıplar
• 1999 Marmara Depremi'nin İstanbul'daki sonuçları
• 2019 Silivri Depremi'nin etkileri
• İstanbul'daki güncel sismik risk ve hazırlık çalışmaları